Giriş

Tıbbın doğası gereği, her tıbbi girişim belirli riskler içerir. Hastanın hayatını kurtarmaya veya sağlığını iyileştirmeye yönelik en iyi niyetli çaba bile zaman zaman beklenmedik sonuçlara yol açabilir. İşte bu noktada “malpraktis” kavramı gündeme gelir.

Türkiye’de son 20 yılda malpraktis davalarında ciddi artış yaşanmıştır. Sağlık Bakanlığı verileri, Türk Tabipleri Birliği (TTB) raporları ve Yargıtay içtihatları bu artışı teyit etmektedir. Özellikle bilgilendirilmiş onam eksiklikleri, kayıt yetersizlikleri ve iletişim kazaları dava dosyalarının merkezinde yer almaktadır.

Bu yazıda, hekimlerin malpraktis davaları hakkında en çok merak ettiği 10 soruya kapsamlı yanıt vereceğiz. Yazının sonunda hem akademik kaynaklar hem de Yargıtay/AYM/Danıştay karar özetleri bulacaksınız.

Hedefimiz, bu yazıyı okuyan hekimin, sadece “hukuki risklerden kaçınmak” değil; aynı zamanda günlük pratiğinde hasta güvenliğini artırmak için kullanabileceği pratik rehbere sahip olmasıdır.

1. Malpraktis Nedir, Hukuken Nasıl Tanımlanır?

Tanım:

• TTB Hekimlik Meslek Etiği Kuralları malpraktisi “bilgisizlik, deneyimsizlik veya ilgisizlik sonucu zarara yol açan hekimlik uygulaması” olarak tanımlar.
• Yargıtay ise malpraktisi, “hekimlik mesleğinin gerektirdiği özenin gösterilmemesi” olarak tarif etmektedir.

Hukuki Sorumluluk Türleri:

• Ceza sorumluluğu: Taksirle yaralama (TCK m. 89), taksirle ölüme sebebiyet (TCK m. 85).
• Tazminat sorumluluğu: Türk Borçlar Kanunu (TBK m. 49) kapsamında maddi ve manevi tazminat.
• İdari sorumluluk: Kamu hastanelerinde hizmet kusuru → Danıştay kararları.
• Mesleki sorumluluk: TTB disiplin işlemleri.

Pratik Not: Malpraktis, “hastalık kötüleşti → hekim kusurludur” gibi basit bir denklem değildir. Ölçü; “makul, dikkatli ve bilgili bir hekim aynı şartlarda ne yapardı?” sorusunun cevabıdır.

2. Komplikasyon Malpraktis Sayılır mı?

Komplikasyon: Tıbbi standarda uygun yapılan işlemin öngörülebilir ama önlenemeyen olumsuz sonucu.
Malpraktis: Standart dışı, özen yükümlülüğüne aykırı uygulamadan doğan zarar.

Yargıtay Kararı:

• Yarg. 13. HD, 2017/8515 E., 2020/5427 K.: Komplikasyon olsa bile hastanın bu konuda bilgilendirilmemesi hekimin sorumluluğunu doğurur.

Pratik Örnek:
Safra kesesi ameliyatı sonrası safra kaçağı → komplikasyon kabul edilir.
Ama bu komplikasyon önceden anlatılmamışsa → malpraktis sorumluluğu doğabilir.

3. Türkiye’de En Sık Görülen Malpraktis Sebepleri Nelerdir?

• Aydınlatılmış onam alınmaması veya eksik alınması.
• Eksik veya hatalı dosya kaydı.
• Yanlış tanı veya geç tanı.
• Yanlış ilaç, yanlış doz, ilaç etkileşimleri.
• Cerrahi girişimlerde hatalı teknik.
• Organizasyon kusurları (personel yetersizliği, cihaz arızası).
• Hasta ile iletişim eksikliği.

TTB Raporlarına göre: Malpraktis dosyalarının %60’ında aydınlatılmış onam eksikliği en temel sorun olarak görülmektedir.

4. Malpraktis Davalarında Hekimin Hukuki Sorumlulukları Nelerdir?

• Ceza hukuku: Taksirle yaralama (TCK 89), taksirle ölüme sebebiyet (TCK 85).
• Tazminat hukuku: TBK m. 49 → zararın tazmini.
• İdari yargı: Kamu kurumlarında hizmet kusuru nedeniyle idareye dava.
• Meslek sorumluluğu: TTB disiplin işlemleri.

Yargıtay Görüşü: “Hekim sonucun garantörü değil, özen yükümlülüğünün garantörüdür.”

5. Aydınlatılmış Onam Neden Malpraktis Davalarında Kilit Noktadır?

• Onam süreci sadece form imzası değil; hastaya risklerin, alternatiflerin ve sonuçların anlatılmasıdır.
• Komplikasyon anlatılmadıysa → sorumluluk doğar.
• Yargıtay 2016/23372 E., 2019/12469 K. → enjeksiyon gibi basit işlemde bile onam gerekir.

Pratik İpucu:
Onamdan sonra “Hasta bilgilendirildi, soruları yanıtlandı” cümlesi mutlaka dosyaya yazılmalı.

6. Eksik Kayıt Malpraktis Davasında Ne Gibi Sonuçlar Doğurur?

• “Yapılan ama yazılmayan işlem, yapılmamış kabul edilir.”
• Eksik anamnez, konsültasyon, ilaç uygulaması → hekimin savunmasını zayıflatır.
• Düzenli kayıt tutmak, davalarda hekimin en büyük kalkanıdır.

Yargıtay Görüşü: Eksik kayıt = ispat yükünün hekimin aleyhine kayması.

7. Acil Durumlarda Onam Şart mıdır?

• Acil durumda hayat kurtarıcı müdahalelerde onam aranmaz.
• Ancak bu istisna tıbbi kayıtla gerekçelendirilmelidir.
• AYM “Halime Sare Aysal” kararı → kişinin vücut dokunulmazlığı anayasal haktır.

Pratik Not: Acilde müdahale sonrası mutlaka “hayati tehlike nedeniyle onamsız işlem yapıldı” kaydı düşülmeli.

8. Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Malpraktis Davalarında Ne Kadar Korur?

• Hekimler için zorunlu mesleki mali sorumluluk sigortası vardır.
• Ancak kasıtlı hareketler ve etik dışı davranışlar kapsam dışıdır.
• Sigorta poliçesi hekimin risk yönetiminde kritik rol oynar.

Pratik İpucu: Hekimler her yıl poliçelerini güncellemeli ve kapsamını bilmelidir.

9. Malpraktis Davalarında Zamanaşımı Süresi Nedir?

• TBK: 1 yıl (öğrenme) – 10 yıl (her hâlükârda).
• Ceza hukuku: Suçun niteliğine göre daha uzun olabilir.
• İdari davalar: 60 gün içinde açılmalıdır.

Yargıtay Kararı: Zamanaşımı süresini, hekimin son müdahalesi veya zararın öğrenildiği tarih başlatır.

10. Malpraktis Davalarından Kaçınmak İçin Hekimler Ne Yapmalı?

• Kapsamlı aydınlatılmış onam alın.
• Eksiksiz kayıt tutun.
• Klinik standartlara uyun, sapma varsa kayda geçirin.
• Hastayla şeffaf iletişim kurun.
• Olay bildirimi yapın, risk yönetimini aktif tutun.

Klinik Kontrol Listesi:

• Onam → riskler, alternatifler, sorular.
• Kayıt → anamnez, muayene, tedavi, komplikasyon.
• İletişim → açık, dürüst, empatik.

Ek Bölüm: Türkiye’de Malpraktis Davalarının Tarihsel Gelişimi

• 1990’larda sınırlı sayıdayken, 2000 sonrası hızlı artış.
• Sağlıkta dönüşüm programı sonrası hasta beklentilerinin yükselmesi.
• 2010 sonrası medyada artan yansımalar.
• Günümüzde yılda binlerce dava dosyası.

Ek Bölüm: Yargıtay Kararlarından Kısa Özetler

1. Yarg. 13. HD, 2016/23372 E., 2019/12469 K.
   Enjeksiyon davası → “basit işlemde bile onam gerekir.”
2. Yarg. 13. HD, 2017/8515 E., 2020/5427 K.
   Komplikasyon anlatılmamış → sorumluluk doğdu.
3. Yarg. 13. HD, 2016/25663 E., 2018/7615 K.
   Aydınlatma yapılmadığı için manevi tazminat.
4. AYM, Halime Sare Aysal, 2015
   Onamın anayasal boyutu → vücut dokunulmazlığı.
5. Danıştay 15. Daire
   Hastane organizasyon kusuru → idarenin hizmet kusuru.

Uluslararası Karşılaştırma

• ABD: En yüksek tazminat rakamları, sigorta sektörü güçlü.
• Almanya: Hekim–hasta uzlaşma komisyonları.
• İngiltere: NHS Litigation Authority, dava sayısını azaltmak için uzlaşma yöntemleri.
• Türkiye: Yargı ağırlıklı, uzlaşma mekanizmaları zayıf.

Sonuç

Malpraktis davaları, yalnızca “tıbbi hata” meselesi değil; çoğu zaman hukuki formalitelerin eksikliğinden kaynaklanan süreçlerdir. Hekimin en güçlü koruma kalkanı; aydınlatılmış onam, eksiksiz kayıt ve güçlü iletişimdir.

Unutmayalım: Bir hekimin hukuki bilgiye sahip olması, mesleki onurunu ve hasta güvenliğini koruyan en güçlü zırhtır.

Kaynakça

1. TTB Hekimlik Meslek Etiği Kuralları (1999).
2. Hasta Hakları Yönetmeliği, RG 01.08.1998.
3. Yargıtay 13. HD, 2016/23372; 2017/8515; 2016/25663 sayılı kararlar.
4. AYM, Halime Sare Aysal kararı (2015).
5. Danıştay 15. Daire kararları.
6. Sağlık Bakanlığı, Malpraktis Sigortası Yönetmeliği.
7. WHO ve PubMed kaynakları – complication vs malpractice ayrımı.